به گزارش کردپرس، در ماه مه ۲۰۲۵، حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) به‌طور رسمی انحلال خود را اعلام کرد و در اقدامی بی‌سابقه، نیروهایش روز ۱۱ ژوئیه طی مراسمی در کوه‌های قندیل سلاح‌های خود را سوزاندند. این اتفاق، پس از پیام ویدیویی نادر عبدالله اوجالان صورت گرفت که در آن ضمن تأکید بر پایان مبارزه مسلحانه، بر لزوم راه‌حل صلح‌آمیز و فاصله گرفتن از تجزیه‌طلبی تأکید کرد.
اما آیا این گام می‌تواند آغازی واقعی برای صلحی پایدار باشد؟ پاسخ در پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک منطقه، محاسبات سیاسی آنکارا و خلأهای ساختاری این روند نهفته است.
تلاقی منافع اوجالان و اردوغان
از نگاه تحلیلگران، نزدیکی اردوغان به پ‌ک‌ک بیش از آن‌که ریشه در تغییر رویکرد داشته باشد، بخشی از یک محاسبه ژئوپلیتیکی است. آمریکا به‌تازگی اعلام کرده که هفت پایگاه نظامی خود در سوریه را بسته و تحریم‌ها علیه دولت دمشق را لغو کرده است. این امتیازات در راستای خواسته‌های ترکیه اعطا شده‌اند. اردوغان نیز در مقابل، لحن خود را نسبت به اسرائیل تعدیل کرده و از همکاری در سازوکار جدید منطقه‌ای استقبال می‌کند.
در این چارچوب، اوجالان نیز می‌کوشد نفوذ خود بر کردهای سوریه را حفظ کند. در صورت تقویت نقش اسرائیل در میان نیروهای کرد سوریه، موقعیت سیاسی اوجالان ممکن است به حاشیه رانده شود. اتحاد فعلی میان اردوغان و اوجالان ائتلافی مصلحتی است؛ هر تغییری در معادله قدرت منطقه‌ای می‌تواند این توازن را در هم بشکند.
پیچیدگی جبهه سوریه
در حالی‌که ترکیه تلاش می‌کند جای پای خود را در شمال سوریه حفظ کند، دمشق به‌شکل فزاینده‌ای از درهای دیپلماسی با اسرائیل استقبال می‌کند و احتمال دارد به توافق‌نامه‌های جنجالی بپیوندد. این روند می‌تواند موقعیت ترکیه را در معادلات سوریه تضعیف کرده و زمینه را برای بازآرایی نیروهای کردی فراهم سازد.
اردوغان و بازی درون‌سیستمی
در عرصه داخلی، اردوغان از روند صلح به‌عنوان ابزاری برای دستیابی به اهداف سیاسی‌اش بهره می‌برد. هدف اصلی او جلب حمایت حزب دم (DEM) برای اصلاح قانون اساسی و تمدید دوره ریاست‌جمهوری‌اش است. این تاکتیک، به‌رغم لفاظی‌های صلح‌طلبانه، نشان می‌دهد که منافع شخصی و انتخاباتی همچنان بر منطق مصالحه سایه افکنده‌اند.
خلأهای ساختاری روند خلع سلاح
فرایند خلع سلاح پ‌ک‌ک تاکنون فاقد عناصر کلیدی بوده است:
- هیچ نهاد بین‌المللی بر آن نظارت ندارد؛
- برنامه مشخصی برای ادغام دوباره نیروهای سابق در جامعه ارائه نشده؛
- تضمین‌های حقوقی و قانونی برای محافظت از اعضای سابق پ.ک.ک وجود ندارد.
همچنین مشخص نیست آیا شاخه‌های وابسته به پ‌ک‌ک سوریه نیز به این روند خواهند پیوست یا خیر. از سوی دیگر، سرنوشت زرادخانه تسلیحاتی پ.ک.ک در مناطق مرزی همچنان نامشخص است.
اختلاف روایت‌ها، شکاف انتظارات
رئیس‌جمهور ترکیه این روند را به‌عنوان گامی در جهت «ترکیه بدون تروریسم» توصیف می‌کند و خواهان اتحاد ترک‌ها، کردها و عرب‌ها در سایه دولت مرکزی است. در مقابل، جریان‌های سیاسی کرد خواهان گشایش دموکراتیک، رفع سرکوب، و بازگشت به حاکمیت قانون هستند. این فاصله عمیق در ادراک و اهداف، اگر برطرف نشود، می‌تواند روند صلح را به یک نمایش نمادین و ناپایدار تبدیل کند.
صلح واقعی از مسیر مشروعیت می‌گذرد
تجربه‌های مشابه نشان داده‌اند که صلح پایدار تنها زمانی محقق می‌شود که به پشتوانه اصلاحات ساختاری، مشارکت سیاسی، آشتی اجتماعی و مشروعیت دموکراتیک همراه باشد. در این مسیر، هرچند دولت ترکیه با نقش رسمی آلمان یا اتحادیه اروپا مخالفت خواهد کرد، اما مراکز پژوهشی، نهادهای جامعه مدنی و مؤسسات میانجی غربی می‌توانند از طریق دیپلماسی غیررسمی به کاهش بی‌اعتمادی‌ها و شفاف‌سازی انتظارات کمک کنند.
خلع سلاح پ‌ک‌ک گامی مهم اما ناکافی است. در غیاب یک نقشه راه شفاف، اصلاحات اساسی، و تضمین‌های حقوقی، هر لحظه امکان عقب‌گرد و ازسرگیری درگیری‌ها وجود دارد. منطقه در حال پوست‌اندازی است و صلح، اگرچه ممکن است اما، بدون تغییر در ساختار قدرت و احترام به حقوق اقلیت‌ها، دوام نخواهد آورد.
آتش زدن سلاح‌ها پایان جنگ نیست؛ آغاز آزمونی دشوار برای دولت، جامعه، و نخبگان سیاسی است.
منبع: موسسه مسائل بین الملل و امنیتی مارشال آلمان
نظر شما