رضا طالبانی در سال ۱۸۳۱ میلادی در نزدیکی چمچمال، در دامان خانواده‌ای روحانی و اهل طریقت قادریه به دنیا آمد. از همان کودکی به فراگیری قرآن و علوم دینی پرداخت و سپس در شهرهای کویه و بغداد تحصیلات خود را ادامه داد. فضای خانوادگی و دینی، از او مردی اهل دانش و آشنا با علوم اسلامی ساخت، اما روح سرکش و ذهن پرسشگرش او را به سمت دنیای شعر و ادبیات کشاند؛ دنیایی که خیلی زود تبدیل به ابزار اعتراض و روشنگری او شد.
زندگی رضا طالبانی هم‌زمان با دورانی پرآشوب در تاریخ عثمانی و کردستان بود. فشارهای حکومتی، بی‌عدالتی‌های اجتماعی و اختلافات درونی، بستری فراهم کرد تا او زبان به نقد بگشاید. اما شیوه‌اش با دیگر شاعران تفاوت داشت؛ او نه از استعاره‌های نرم و پوشیده، بلکه از کلمات بی‌پرده، طنز گزنده و گاه تند استفاده می‌کرد. همین ویژگی سبب شد که او به‌عنوان مشهورترین شاعر هجونویس کُرد شناخته شود.
طالبانی به چند زبان شعر می‌سرود: کردی، فارسی، عربی و ترکی. این چندزبانی نه تنها گستره نفوذ او را افزایش داد، بلکه نشان از ذهن باز و ارتباط فرهنگی گسترده‌اش داشت. در اشعار کردی، او بی‌امان به نقد شخصیت‌ها، بزرگان و حتی صاحبان قدرت پرداخت. در زبان فارسی، گاه به غزل و رباعی‌های عاشقانه و عارفانه روی می‌آورد؛ شعری که در آرامش درونی و تجربه‌های معنوی او ریشه داشت. در کنار این دو، شعرهای عربی و ترکی نیز به او امکان دادند که با مخاطبان متنوع‌تری ارتباط برقرار کند.
هجو در شعر طالبانی تنها نوعی تفریح یا بداهه‌گویی نبود؛ بلکه آیینه‌ای بود از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کرد. روایت‌ها می‌گویند بسیاری از بزرگان برای اینکه از تیغ زبان تند او در امان بمانند، تلاش می‌کردند با هدایا یا دوستی، خود را از انتقادهای او دور نگه دارند. اما رضا طالبانی هیچ‌گاه حقیقت را فدای مصلحت نکرد؛ او در شعرش صریح بود و در گفتارش بی‌پروا.