با اعلام انحلال و پایان ده‌ها سال نبرد مسلحانه ترکیه و حزب کارگران کردستان ترکیه یا (پ.ک.ک) در ماه گذشته، امید در دل بسیاری از خانواده‌ها جوانه زد؛ خانواده‌هایی که فرزندانشان برای پیوستن به این گروه، خانه و کاشانه را ترک کرده بودند. یکی از این خانواده‌ها، «لیلا» است؛ مادری که سه سال است فرزندش را ندیده و اکنون با نگاهی آمیخته به امید و تردید، چشم به آینده دوخته است.

پسر لیلا، یک جوان کرد عراقی در دهه بیست زندگی‌اش، سه سال پیش خانه را ترک کرد تا به پ.ک.ک بپیوندد؛ گروهی که از سوی ترکیه، ایالات متحده، بریتانیا و اتحادیه اروپا در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار دارد. او اکنون در مناطق کوهستانی و دورافتاده قندیل، در مرز عراق و ایران، به سر می‌برد. طی این مدت تنها دو ویدیو برای مادرش فرستاده که آخرین‌بار در ماه مارس بود.

لیلا که از بیم تهدیدهای احتمالی پ.ک.ک خواست نامش تغییر کند، می‌گوید: «وقتی برای اولین بار خبر انحلال گروه را شنیدم، خیلی خوشحال شدم. اما هرچه زمان گذشت، دیدم که چیزی تغییر نکرده.»

چهار دهه جنگ، هزاران کشته

در طول ۴۰ سال گذشته، پ.ک.ک درگیر جنگی خونین با دولت ترکیه بوده؛ جنگی که به گفته منابع رسمی، بیش از ۴۰ هزار قربانی بر جای گذاشته که بسیاری از آن‌ها غیرنظامی بوده‌اند. در گفت‌وگوهایی که خبرنگاران بی‌بی‌سی با خانواده‌های اعضای پ.ک.ک داشته‌اند، واکنش‌ها متفاوت بوده است؛ برخی با خشم از این گروه یاد کردند و برخی دیگر با افتخار از فرزندانی گفتند که «شهید شدند تا راه صلح هموار شود».

اعلام پایان جنگ از سوی پ.ک.ک، برای ترکیه، اقلیت کرد این کشور و همچنین کشورهای همسایه که از پیامدهای این درگیری متأثر بودند، لحظه‌ای حساس بود. اما هنوز هیچ روند رسمی صلح با دولت ترکیه آغاز نشده و آتش‌بس رسمی نیز برقرار نگردیده است. هم‌چنان گزارش‌هایی از ادامه درگیری‌ها و کشته‌شدن افراد در دو سوی ماجرا منتشر می‌شود.

رفتن بی بازگشت به کوهستان

لیلا در منطقه کردستان عراق، در نزدیکی مرز ترکیه زندگی می‌کند. او می‌گوید پیش از آن‌که پسرش از ایدئولوژی پ.ک.ک سخن بگوید، حتی نام این گروه را نشنیده بود. او معتقد است که پ.ک.ک ذهن فرزندش را شست‌وشو داده و او را قانع کرده که در حال دفاع از کردها است.او می‌گوید «پسرم کم‌کم مستقل شد، خودش تختش را مرتب می‌کرد، ظرف می‌شست، لباس‌هایش را می‌شست... حالا می‌فهمم این‌ها آماده‌سازی برای زندگی سخت در کوهستان بود.»

در روزی که پسرش خانه را ترک کرد، با سه «رفیق» همراهش آمد و اعلام کرد که برای آموزش شش‌ماهه به کوه‌ها خواهد رفت. مادرش می‌گوید: «بارها خواستم منصرفش کنم، اما فایده‌ای نداشت. خیلی مصمم بود.»

از آن زمان تاکنون، لیلا بارها به کوه‌های قندیل رفته به امید دیدن فرزندش، اما هرگز موفق نشده. «اگر فقط سالی یک‌بار اجازه دیدن او را بدهند، راضی‌ام.»

گزارش میدانی از قندیل

تیم بی‌بی‌سی با مجوز نادر پ.ک.ک، راهی کوهستان‌های قندیل شد؛ منطقه‌ای کم‌جمعیت اما زیبا که هزاران نیروی پ.ک.ک را از حملات هوایی ترکیه پنهان می‌کند. در مسیر، جاده‌های باریک و ناهموار را پشت سر گذاشتند و به یک ایست بازرسی پ.ک.ک رسیدند. عکس‌های بزرگی از عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ.ک.ک که از سال ۱۹۹۹ در انفرادی به‌سر می‌برد، همه‌جا دیده می‌شد. با این حال، پس از رسیدن خبرنگاران، گروه اجازه ورود نداد و اعلام کرد به دلیل در حال انجام بودن مذاکرات، نمی‌خواهند توجه رسانه‌ها جلب شود.

وزیر خارجه عراق پیش‌تر به بی‌بی‌سی گفته بود که قرار است مذاکراتی میان پ.ک.ک، ترکیه، عراق و اقلیم کردستان برای خلع سلاح این گروه انجام شود.

گزینه خلع سلاح هنوز روی میز نیست

با وجود اعلام پایان جنگ، هنوز جزئیات توافق احتمالی میان ترکیه و پ.ک.ک مشخص نیست. این گروه در بیانیه‌ای به بی‌بی‌سی گفته که در این مسیر صادق است اما تأکید کرده که آزادی اوجالان پیش‌شرط هرگونه روند صلح است. به گفته سخنگوی اتحادیه جوامع دموکراتیک کردستان (KCK)، «اکنون توپ در زمین ترکیه است.»

با این حال، یکی از فرماندهان ارشد حاضر در عراق در بیانیه‌ای به بی‌بی‌سی گفته که خلع سلاح «در دستور کار نیست» و تنها در صورتی ممکن است که «دلایل درگیری برطرف شود.»

اردوغان و انگیزه‌های سیاسی از صلح با کردها 

برخی تحلیل‌گران معتقدند رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، با امید جلب حمایت کردها برای تغییر قانون اساسی به سوی تمدید دوران ریاست‌جمهوری‌اش، از پایان جنگ حمایت کرده است. اما او این ادعا را رد کرده و نوشته که پس از «حذف ترور و خشونت»، دوران جدیدی در راه است.

درد، افتخار، و یک پایان نامعلوم

برای خانواده‌هایی مانند خانواده «کاوا تکور»، که دو سال پیش در نبرد برای پ.ک.ک کشته شد، اعلام انحلال گروه احساسی تلخ و شیرین دارد. خواهر او، «روندک»، در سلیمانیه می‌گوید: «هر شب خوابش را می‌بینم. وقتی برای آخرین بار دیدمش از او خواستم با من به خانه برگردد، اما گفت: هرگز. حتی از من خواست با او به کوه بیایم.»

او می‌گوید پایان جنگ برایشان ترکیبی از «افتخار و اندوه» است؛ چون «شهدا و فداکاری‌ها آنها بود که راه را برای صلح باز کردند.»

سرنوشت مبهم نیروها و گروه‌های وابسته

آینده هزاران نیروی پ.ک.ک در ترکیه هنوز روشن نیست. مقامات ترکیه درباره امکان بازگشت بدون مجازات جنگجویانی که در کشور جرمی مرتکب نشده‌اند، سکوت کرده‌اند. اما گزارش‌هایی در رسانه‌ها نشان می‌دهد که ممکن است اعضای رده‌پایین بتوانند بازگردند، در حالی که رهبران ارشد یا به تبعید فرستاده شوند یا در عراق باقی بمانند.

هم‌چنین، مشخص نیست که انحلال پ.ک.ک چه تأثیری بر گروه‌های کردی دیگر، به‌ویژه در سوریه، خواهد داشت. ترکیه واحدهای مدافع ) را شاخه‌ای از پ.ک.ک می‌داند، هرچند خود این گروه آن را رد می‌کند. این گروه، با مشارکت ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا، نقش اصلی را در شکست داعش در سوریه ایفا کرده است.

مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه گفته که تصمیم پ.ک.ک می‌تواند «مسیر تازه‌ای برای روند سیاسی و صلح در منطقه بگشاید» اما تأکید کرده که خلع سلاح شامل نیروهای دموکراتیک سوریه نمی‌شود، چرا که آن‌ها در دسامبر گذشته توافقی با دولت جدید سوریه کرده‌اند.

رویای بازگشت به خانه

اما برای مادرانی چون لیلا، این پیچیدگی‌های سیاسی هیچ اهمیتی ندارد. لیلا می گوید: «او روزی برمی‌گردد. روزی که دیگر از سختی‌های کوهستان خسته شود و بگوید بس است.»

و اگر چنین شود، لیلا تنها یک خواسته دارد: «می‌خواهم از این شهر بروم. اینجا برای من چیزی جز درد نداشته است.»

منبع: سرویس جهانی بی بی سی