به گزارش کردپرس، بحران عدم پرداخت حقوق کارکنان در اقلیم کردستان وارد مرحله‌ای بحرانی شده و کارمندان دولتی اکنون برای ۶۸ روز متوالی حقوقی دریافت نکرده‌اند. پشت درهای بسته، مذاکرات فشرده‌ای میان بغداد و اربیل جریان دارد که با میانجی‌گری مستقیم دیپلمات‌های آمریکایی همراه است. اما مسئله پرداخت حقوق، تنها یکی از ابعاد کشمکش بزرگ‌تری بر سر درآمدهای نفتی و غیرنفتی اقلیم است؛ نبردی که اکنون به صحنه رویارویی سیاسی تمام‌عیار میان دولت فدرال عراق و دولت اقلیم کردستان تبدیل شده است.
درخواست‌های فزاینده بغداد
دولت مرکزی عراق در جریان مذاکرات اخیر، خواهان آن شده که اقلیم کردستان تمام تولید نفت خود – حدود ۳۰۰ هزار بشکه در روز – را در اختیار بغداد قرار دهد. در مقابل، بغداد وعده داده که نیازهای داخلی اقلیم به سوخت را تأمین و سهم آن از بودجه فدرال را پرداخت خواهد کرد. افزون بر این، بغداد خواهان دریافت نیمی از درآمدهای غیرنفتی اقلیم نیز شده است که رقمی در حدود ۱۵۰ میلیارد دینار است. از آنجا که درآمد غیرنفتی کل اقلیم به بیش از ۳۰۰ میلیارد دینار می‌رسد.
یکی دیگر از محورهای اختلاف، سازوکار پرداخت حقوق کارمندان اقلیم است. دولت مرکزی خواهان انتقال پرداخت‌ها به سیستم بانکی دولتی عراق شده، هرچند برخی منابع می‌گویند اگر اقلیم اطلاعات کامل حساب‌های بانکی کارمندان را ارائه دهد، بغداد ممکن است به استفاده از سیستم دیجیتال حساب من رضایت دهد.
تحلیل: فراتر از نفت و بودجه
در ظاهر، نزاع میان اربیل و بغداد بر سر نفت و پول است، اما در واقعیت، بحران بازتاب‌دهنده رقابت عمیق‌تری برای کسب قدرت و نفوذ است. موضوع اصلی آن است که کدام طرف حاضر است عقب‌نشینی کند و به چه قیمتی. در این میان، مردم اقلیم کردستان همچنان قربانی اصلی این کشمکش هستند.
تنش‌ها پس از آن شدت گرفت که دولت اقلیم، در میانه مذاکرات با بغداد بر سر ازسرگیری صادرات نفت، اقدام به امضای قرارداد حوزه انرژی ۱۰۰ میلیارد دلاری با دو شرکت آمریکایی کرد، آن هم بدون مشورت با دولت مرکزی. این اقدام از سوی بغداد به‌مثابه خیانت تلقی شد؛ به‌ویژه آنکه بغداد پیش از آن، امتیازاتی مهم، از جمله افزایش هزینه تولید نفت از ۶ به ۱۶ دلار برای هر بشکه و آمادگی برای آغاز صادرات از سطح ۱۸۵ هزار بشکه و سپس افزایش تدریجی آن کرده بود تا اقلیم بتواند ۱۱۵ هزار بشکه را برای مصرف داخلی نگه دارد.
اما تقاضاهای بیشتر از سوی اقلیم و شرکت‌های نفتی از دید بغداد نشانه‌ای از سوء‌نیت بود. مسئولان عراقی معتقدند که سودهای ناشی از فروش غیررسمی نفت – عمدتاً از طریق شرکت‌هایی وابسته به نخست‌وزیر – انگیزه دولت اقلیم برای ازسرگیری صادرات رسمی را کاهش داده است. با این حال، بغداد در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۴ به پرداخت حقوق‌ها ادامه داد، اما اکنون این انتقال‌های مالی را به‌دلیل سوءمدیریت اقلیم زیر سؤال برده است.
پیچیدگی‌های منطقه‌ای و انزوای داخلی اقلیم
بحران با توجه به تحولات منطقه‌ای، از جمله جنگ اخیر اسرائیل و ایران، ابعاد پیچیده‌تری یافته است. مقام‌های عراقی مشکوک‌اند که مواضع تند و ناگهانی رهبران حزب دموکرات کردستان، به‌ویژه از سوی مسعود بارزانی، ریشه در محاسبات ژئوپلیتیکی داشته باشد و با پیش‌بینی حمله احتمالی دیگر و تضعیف بغداد هم‌زمان شده باشد.
در عین حال، روند تصمیم‌گیری در اقلیم کردستان به‌شدت متمرکز و محدود شده است. تنها مسرور بارزانی و پدرش، رئیس حزب دموکرات کردستان، نقش اصلی را ایفا می‌کنند. نقش نچیروان بارزانی به حاشیه رانده شده و حزب اتحادیه میهنی کردستان عملاً از روند غایب است. نه بافل طالبانی موضع‌گیری علنی داشته و نه قباد طالبانی اظهارنظری روشن کرده است.
در سطح سیاسی، دولت اقلیم در موقعیتی ضعیف قرار دارد. با گذشت نزدیک به ۹ ماه از انتخابات این منطقه، هنوز کابینه جدیدی تشکیل نشده و پارلمان در حالتی از رکود به‌سر می‌برد. مسرور بارزانی همچنان به‌طور موقت اداره امور را در دست دارد، در حالی که مشروعیت سیاسی‌اش شکننده شده و این وضعیت نارضایتی متحدان غربی به‌ویژه ایالات متحده را در پی داشته است؛ متحدانی که سال‌ها از ثبات اقلیم حمایت مالی و دیپلماتیک کرده‌اند.
تغییر راهبرد آمریکا: تقویت نهادهای دولت‌های مرکزی در برابر بازیگران غیردولتی
هم‌زمان، نشانه‌هایی از تغییر راهبرد ایالات متحده در منطقه دیده می‌شود. واشنگتن دیگر علاقه‌ای به تغییر مرزها ندارد، بلکه تمرکز خود را بر تقویت نهادهای دولت های مرکزی در برابر بازیگران غیردولتی گذاشته است؛ رویکردی که در عراق، سوریه و حتی اخیراً لبنان دنبال می‌شود.
برای نمونه، بودجه وزارت دفاع آمریکا برای سال ۲۰۲۶ برای نخستین‌بار شامل کمک ویژه‌ای به لبنان شده تا نیرویی مشابه سرویس ضدتروریسم عراق ایجاد شود. هدف از این اقدام، تقویت دولت لبنان در برابر گروه‌های خارجی از دولت عنوان شده است.
در عراق نیز، آمریکا در تلاش برای قطع حقوق و مزایای شبه‌نظامیان از طریق نهادهای مالی رسمی است. با این حال، واشنگتن می‌داند که اگر دولت عراق در برابر اقلیم تضعیف شود، در برابر شبه‌نظامیان نیز قدرت ایستادگی نخواهد داشت. از این رو، فشار بر اربیل را بخشی از راهبرد کلان خود برای توازن داخلی در عراق قلمداد می‌کند.
احتمال درگیری نظامی بر سر میادین نفتی؟
با افزایش تنش‌ها، برخی ناظران هشدار داده‌اند که وضعیت به نقطه جوش نزدیک شده است. حتی زمزمه‌هایی از تمایل بغداد به استفاده از نیروی نظامی برای در اختیار گرفتن میادین نفتی مورد مناقشه مانند خورمله در جنوب اربیل یا کورمور در شرق کرکوک شنیده می‌شود – دو میدانی که از مهم‌ترین منابع نفت و گاز اقلیم محسوب می‌شوند.
چنین اقدامی می‌تواند به‌شدت تنش‌زا و خطرناک باشد و شاید از خطوط قرمز آمریکا نیز عبور کند، اما تجربه نشان داده است که فشارهای واشنگتن لزوماً همیشه به نتیجه نمی‌رسد. نمونه بارز آن، ناتوانی ایالات متحده در وادار کردن طرفین به ازسرگیری رسمی صادرات نفت از اقلیم کردستان است.
منبع: نشنال کانتکست.
نظر شما