به گزارش کردپرس، مراسم تاریخی خلع سلاح پ.ک.ک در ۱۱ ژوئیه ۲۰۲۵ نقطه عطفی در تاریخچهی چهار دهه درگیری این گروه با دولت ترکیه بود. این رویداد نه تنها بر مناسبات داخلی ترکیه تأثیرگذار است، بلکه پیامدهایی گسترده برای عراق، سوریه و حتی ژئوپلیتیک منطقه دارد. در ادامه به بررسی پیامدهای این تحول در سه کشور کلیدی میپردازیم:
۱. ترکیه: آغاز مسیر دشوار صلح داخلی
خلع سلاح پ.ک.ک برای ترکیه فرصتی بیسابقه برای حل مسالمتآمیز مسئلهی کردها فراهم کرده است، اما این فرآیند با چالشهای جدی روبهروست:
- آغاز مرحله عدالت انتقالی: اظهارات رجب طیب اردوغان دربارهی «پایان دادن به یک فصل خونین» و اذعان به اشتباهات تاریخی دولت، از جمله آزار، تبعید و سوزاندن روستاهای کرد، میتواند بستر را برای روندی مشابه با عدالت انتقالی فراهم سازد. تشکیل کمیسیون پارلمانی برای نظارت بر روند صلح نیز گامی در جهت نهادینهسازی این روند است.
- چالش مشروعیت سیاسی: موفقیت روند صلح به شرط بازگشت اعتماد سیاسی به نهادهاست. ادامهی سیاستهایی مانند عزل شهرداران منتخب و زندانی کردن نمایندگان کرد، این روند را تهدید میکند. استفاده مستمر از ادبیات "مبارزه با تروریسم" نیز ممکن است گفتوگوهای سیاسی را تضعیف کند.
- لزوم ادغام نیروهای پیشین: ترکیه باید فرآیندی کارآمد برای خلع سلاح، انحلال و ادغام مجدد مبارزان پیشین طراحی کند؛ از جمله ایجاد فرصتهای شغلی و تضمین مشارکت اجتماعی-سیاسی آنان.
۲. سوریه: توازن شکننده میان دولت و کردها
وضعیت کردهای سوریه تحت رهبری «نیروهای دموکراتیک سوریه» (SDF) با خلع سلاح پ.ک.ک پیچیدهتر شده است:
- تقویت فشار بر خودگردانی کردی: دولت جدید سوریه به رهبری احمد الشرع مخالف خودمختاری نظامی و سیاسی SDF است. اکنون با تضعیف پایگاه نظامی پ.ک.ک، دمشق ممکن است دست بالاتری در مذاکرات با کردهای شمال شرقی سوریه پیدا کند.
- تغییر توازن حمایت بینالمللی: ایالات متحده که همواره حامی SDF بوده، از طریق تام باراک، نماینده خود، تلویحاً خواستار ادغام ساختاری این نیروها در نظام سیاسی و نظامی سوریه شده است. این روند ممکن است موجب تضعیف موقعیت سیاسی کردها شود.
- واکنش ترکیه: آنکارا همچنان اداره خودگردان شمال سوریه را تهدیدی امنیتی تلقی میکند. اگرچه پ.ک.ک خلع سلاح کرده، اما ترکیه احتمالاً از فرصت برای افزایش فشار بر کردهای سوریه بهره خواهد برد؛ بهویژه در صورت ضعف حمایت غربی از آنان.
۳. عراق: بازتعریف روابط با اقلیم کردستان و مهار تهدید مرزی
اقلیم کردستان عراق هم میزبان مراسم خلع سلاح بود و هم یکی از مهمترین نقاط درگیری پ.ک.ک با ترکیه در سالهای اخیر:
- نقش مثبت اربیل و سلیمانیه: مشارکت مقامات اقلیم در مراسم نشانگر تلاش برای ایفای نقش میانجی و شریک صلح است. این روند میتواند به تقویت روابط با ترکیه منجر شود؛ بهویژه در موضوعات اقتصادی مانند ازسرگیری صادرات نفت از طریق خط لوله عراق-ترکیه.
- کاهش درگیریهای مرزی: با خروج تدریجی پ.ک.ک از مناطق مرزی، احتمال حملات هوایی ترکیه در کوههای قندیل و زاپ کاهش خواهد یافت. این موضوع برای امنیت اقلیم و جمعیت غیرنظامی آن بسیار حائز اهمیت است.
- آینده شبکههای وابسته به پ.ک.ک: اما ترکیه همچنان نگران فعالیتهای اتحادیه جوامع کردستان (KCK) و سایر نهادهای وابسته به پ.ک.ک در عراق است. در صورت عدم نظارت دقیق، این شبکهها ممکن است دوباره هدف حملات ترکیه قرار گیرند.
فرصت تاریخی یا فرصت از دسترفته؟
خلع سلاح پ.ک.ک میتواند به عنوان نقطهی آغاز مرحلهای تازه در مناسبات کردها با دولتهای منطقهای تلقی شود. با این حال، تحقق صلح پایدار نیازمند موارد زیر است:
- اصلاحات ساختاری در سیاست داخلی ترکیه؛
- مذاکرات جدی میان دولت سوریه و کردهای شمال شرق؛
- نظارت بینالمللی برای تضمین حقوق کردها و حفظ امنیت اقلیم کردستان عراق.
آینده نشان خواهد داد که آیا این لحظه به فصل جدیدی از همزیستی مسالمتآمیز منجر میشود یا به نمونهای دیگر از فرصتهای از دسترفته در تاریخ معاصر خاورمیانه بدل خواهد شد.
منبع: کنورسیشن انگلستان
نویسنده: پینار دینچ، دانشیار علوم سیاسی در دانشگاه لوند سوئد و پژوهشگر مرکز مطالعات پیشرفته خاورمیانه.
پینار دینچ، محقق اصلی پروژه ECO-Syria است که از سوی حوزه تحقیقات راهبردی «خاورمیانه در جهان معاصر» در مرکز مطالعات پیشرفته خاورمیانه در دانشگاه لوند، سوئد، تأمین مالی میشود.
نظر شما