کردپرس - در سال ۱۴۰۲، استاندار وقت ایلام در دیدار با شهید آیت‌الله رئیسی، رئیس‌جمهور وقت، پیشنهاد ایجاد معاونت زیارت و اربعین را مطرح کرد. این پیشنهاد با استقبال رئیس‌جمهور مواجه شد و دستور بررسی آن صادر شد اما با وجود گذشت زمان و اثبات ضرورت چنین ساختاری، هنوز این معاونت به شکل رسمی در چارت استانداری ایلام تثبیت نشده است.

تجربه‌های مشابه در ۲ استانداری

در حالی‌که استان‌های زیارتی چون قم و خراسان رضوی سال‌هاست معاونت زیارت را در ساختار استانداری خود نهادینه کرده‌اند و حتی مأموریت‌های فراملی در حوزه زیارت دارند، ایلام با نقش بی‌بدیل خود در اربعین همچنان بدون ساختار تخصصی اداره می‌شود. قم با معاونت اجتماعی، فرهنگی و زیارت، و مشهد با معاونت زیارتِ تثبیت‌شده، نشان داده‌اند که چنین ساختاری نه‌تنها ممکن بلکه ضروری است.

بازخوانی اربعین ۱۴۰۴ و چند نکته

امسال، مرز مهران بار دیگر بیش از ۶۰ درصد تردد زائران را به خود اختصاص داد. زیرساخت‌هایی که طی ۱۲ سال گذشته ایجاد شده بودند، در آزمون امسال سربلند بیرون آمدند. پایانه برکت در موج بازگشت زائران عملکردی قدرتمند داشت. ساماندهی مواکب در میدان اربعین به نقطه‌ای قابل قبول رسید و گردش ترافیکی میدان اربعین، با حجم عظیم خودروهای شخصی ایلامی و اتوبوس‌های درون‌شهری مهار شد. سه سردخانه هزار تنی در مهران به بهره‌برداری رسید و بحران یخ و آب عملاً وجود نداشت. تردد از مرز مهران در چند ثانیه انجام می‌شد و طرف عراقی نیز با مهر ایران، عبور را در رفت و برگشت تسهیل می‌کرد.

سیستم پایش و مانیتورینگ راهداری با اشراف کامل در حوزه وظایف خود عمل کرد، اما در ۲ روز پایانی با کمبود اتوبوس مواجه شد—نه به دلیل ضعف مدیریتی، بلکه به‌خاطر ظرفیت پایین ناوگان کشور. از سوی دیگر، افزایش ۲۰ درصدی زائرانی که با خودرو شخصی به مهران آمدند، چالشی جدی در موج رفت ایجاد کرد. این روند رو به رشد نیازمند برنامه‌ریزی برای ایمنی، خدمات، آتش‌نشانی و پایش ترافیکی و از همه مهم‌تر ساماندهی پارکینگ‌های بخش خصوصی و مردمی است. این‌ها همه نشان می‌دهند که اربعین دیگر یک رویداد مذهبی صرف نیست، بلکه یک پدیده چندوجهی با ابعاد اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و اجتماعی است.

اقتصاد، فرهنگ و دیپلماسی اربعین، ظرفیت‌های توسعه نیافته 

اربعین در ایلام دیگر صرفاً یک رویداد مذهبی نیست؛ بلکه به یک پدیده چندوجهی تبدیل شده که در دل خود ظرفیت‌های عظیم فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و دیپلماسی مردمی را نهفته دارد. با این حال، بسیاری از این ظرفیت‌ها هنوز در مرحله بالقوه باقی مانده‌اند و فرصت توسعه و راهبری نیافته‌اند.

از منظر اقتصاد اربعین، حجم عظیم تردد زائران، مصرف کالا، خدمات حمل‌ونقل، اسکان، تغذیه و حتی تولیدات فرهنگی، می‌تواند به موتور محرک اقتصاد محلی و منطقه‌ای تبدیل شود. اما نبود ساختار تخصصی باعث شده این فرصت‌ها پراکنده، غیرنظام‌مند و عمدتاً کوتاه‌مدت باقی بمانند.

در حوزه فرهنگ اربعین، آنچه در مهران و مسیرهای منتهی به آن رخ می‌دهد، چیزی فراتر از مناسک است؛ اینجا روایت‌گری، هم‌زیستی، و بازتعریف هویت جمعی در جریان است. ظرفیت‌های فرهنگی اربعین می‌توانند به بستری برای تولید محتوا، مستندسازی، آموزش عمومی و حتی دیپلماسی فرهنگی تبدیل شوند—اما همچنان فاقد نهاد راهبر هستند.

و در نهایت، دیپلماسی مرزی و مراودات مردمی با عراق، به‌ویژه در استان‌های هم‌مرز، می‌تواند به الگویی برای تعامل منطقه‌ای، هم‌افزایی فرهنگی و حتی توسعه پایدار تبدیل شود. مهران نه‌تنها دروازه عبور زائران است، بلکه می‌تواند دروازه گفت‌وگو، همکاری و همدلی منطقه‌ای باشد—به شرط آنکه ساختار لازم برای مدیریت این ظرفیت‌ها وجود داشته باشد.

ضرورت راهبردی ایجاد معاونت زیارت و اربعین در ایلام

با در نظر گرفتن همه این ابعاد، تأکید بر ایجاد معاونت زیارت و اربعین در استانداری ایلام نه‌تنها یک مطالبه اداری، بلکه یک ضرورت راهبردی است. این معاونت باید با چند مدیرکل تخصصی در حوزه‌های زیرساخت، فرهنگ، اقتصاد و دیپلماسی مردمی، مأموریت‌های خود را به‌صورت مستمر و فرابخشی دنبال کند. اربعین در ایلام زیست می‌شود، نه صرفاً مدیریت؛ و این زیست نیازمند ساختار است، نه فقط مناسبت.