به گزارش کردپرس، تمامی تفاهم‌های ترکی – کردی که با ساختار سیاسی تحت رهبری «هیئت تحریرالشام» در سوریه گره خورده بود و تنها یک ماه پیش قریب‌الوقوع به نظر می‌رسید، اکنون فروپاشیده است.

نشانه‌ها زمانی از یک «تسویه میدانی» جدید میان آنکارا و کردها حکایت داشت، تسویه‌ای که به‌طور غیرمستقیم از سوی دمشق هدایت می‌شد. اما تحولات اخیر آشکار کرده است که شرایط در مسیر معکوس حرکت می‌کند: پیچیدگی‌ها افزایش یافته، ائتلاف‌ها دگرگون شده و دستورکارها به تقابل کشیده شده‌اند.

این فروپاشی تنها به مسیر مذاکرات امنیتی-نظامی محدود نمی‌شود؛ بلکه کل محاسبات منطقه‌ای در شمال سوریه را زیر سؤال برده است؛ جایی که منافع ترکیه، ایالات متحده و اسرائیل درهم گره خورده‌اند.

نامه اوجالان و آغاز یک توهم سیاسی

همه‌چیز از نامه عبدالله اوجالان، رهبر زندانی پ‌ک‌ک، آغاز شد که در آستانه نوروز (اسفند ۲۰۲۴) خواستار پایان مبارزه مسلحانه شد. او در پیام تلویزیونی ۹ ژوئیه خطاب به کادرهای پ‌ک‌ک گفت: «به قدرت سلاح باور ندارم، بلکه به قدرت سیاست و صلحاجتماعی ایمان دارم.»

اوجالان در این پیام از گذار از «استراتژی جدایی‌طلبی و دولت‌سازی» به سمت «سیاست دمکراتیک و جامعه صلح» سخن گفت و پیشنهاد کرد کمیته‌ای پارلمانی تشکیل شود تا روند خلع سلاح داوطلبانه در چارچوب قانونی مدیریت گردد.

او مدعی بود که این تغییر نه شکست، بلکه «پیروزی» است و نیروهای سیاسی کرد در پارلمان ترکیه (به‌ویژه حزب دم) حامل این راهبرد جدید خواهند بود.

تشکیل کمیته ۵۱ نفره در پارلمان ترکیه

تنها چند هفته بعد، پارلمان ترکیه با هدایت «نعمان کورتولموش» رئیس مجلس، کمیته‌ای ۵۱ نفره را برای پیشبرد این روند تشکیل داد. کورتولموش مدعی شد این ابتکار از حمایت ۹۸ درصد نمایندگان برخوردار است و نخستین گام برای ایجاد «ترکیه‌ای عاری از ترور» خواهد بود.

اما همان‌طور که اوجالان نیز هشدار داده بود، این روند مبهم و شکننده است. حتی در داخل ساختار سیاسی ترکیه نیز تردیدهای عمیقی نسبت به کارآمدی آن وجود دارد. به گفته «بارین کایااوغلو»، استاد دانشگاه علوم اجتماعی آنکارا، نه‌تنها گروه‌های کردی بلکه جناح‌های سیاسی ترک نیز نسبت به این ابتکار مشکوک‌اند.

محدودیت‌های میدانی و ژئوپلیتیک

اولین گام نمادین پ‌ک‌ک، انهدام نمادین سلاح‌های سبک در «غار جاسنه» در قندیل عراق بود؛ اقدامی که نه در خاک ترکیه، بلکه در کشوری همسایه و تحت نظارت اطلاعات ترکیه انجام شد – و همین نشانگر محدودیت واقعی این فرآیند بود.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، این رویداد را یک «پیروزی ملی» خواند و اعلام کرد: «ترکیه برنده شد. ۸۶ میلیون شهروند برنده شدند.» سخنگوی حزب عدالت و توسعه و وزیر خارجه حاکان فیدان نیز بر همین روایت تأکید کردند.

سیاستمداران کرد اما این لحظه را «گذار تاریخی از جنگ به شراکت، از تفرقه به کثرت‌گرایی، از سرکوب به مشارکت دمکراتیک» توصیف کردند.

بازگشت واقعیت سوریه و فروپاشی توافق

با این حال، تنها یک ماه بعد، همه‌چیز وارونه شد. به جای ارتقای نقش منطقه‌ای آنکارا، روند جدید به تقویت جریان‌های جدایی‌طلب کردی انجامیده است.

در سوریه، جایی که ترکیه سهم عمده‌ای در فروپاشی دولت مرکزی داشت، محور آمریکا–اسرائیل مانع حل‌وفصل جایگاه نیروهای سوریه دموکراتیک (SDF) شد. توافق ۱۰ مارس میان SDF و دولت انتقالی دمشق برای ادغام ساختارهای مدنی و نظامی، نشان از قدرت‌گیری تدریجی حضور سیاسی کردها در نظم جدید سوریه دارد.

 تام باداک، فرستاده آمریکا در سوریه آشکارا اعلام کرد: «SDF همان ی‌پ‌گ است و ی‌پ‌گ شاخه‌ای از پ‌ک‌ک است… نشانه‌ای از تشکیل کردستان مستقل وجود ندارد، مسئله سوریه است.»

امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز خواستار ادغام کامل SDF در روند انتقال سیاسی سوریه شد و آنان را «متحدان ارزشمند» خواند.

به این ترتیب، در حالی‌که نفوذ کردها در آناتولی کاهش یافته، در مشرق عربی (Levant) با حمایت آمریکا، اسرائیل و فرانسه در حال گسترش است.

دام آتلانتیکی

اوجالان در پیام خود از «تحولات اخیر منطقه‌ای» به‌عنوان محرک استراتژی تازه نام برده بود؛ از جمله جنگ غزه، آتش‌بس لبنان و سقوط دولت پیشین سوریه در دسامبر ۲۰۲۴.

اما ترکیه در همه این رویدادها در حاشیه ماند. دلیل اصلی نه تردید تاکتیکی، بلکه وابستگی ساختاری به ناتو و میزبانی پایگاه‌های هسته‌ای آمریکا بود. آنکارا نمی‌تواند مستقیماً علیه شبه‌نظامیان کرد تحت حمایت آمریکا اقدام کند؛ زیرا این گروه‌ها به‌واسطه کارکردشان برای واشنگتن محافظت می‌شوند، نه به خاطر مشروعیت اخلاقی.

بنابراین، ابتکار عبدالله اوجالان برای خلع سلاح و ادغام کردها در نظام سیاسی ترکیه، که در آغاز با استقبال آنکارا و حتی امیدواری بخشی از جامعه کردی همراه بود، به‌سرعت در برابر واقعیت‌های ژئوپلیتیک منطقه فروپاشید. ترکیه تلاش داشت با این روند، پرونده چند دهه‌ای پ‌ک‌ک را ببندد و جایگاه خود را در معادلات سوریه و منطقه تقویت کند. اما حمایت آمریکا، اسرائیل و فرانسه از پروژه‌های کردی در سوریه و توافق‌های تازه میان نیروهای دموکراتیک سوریه و دمشق، روند را به مسیر معکوس کشاند

منبع: نشریه کردل