جوزف داهر، کارشناس ارشد مسائل سوریه و کردهای این کشور در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری کردپرس، نسبت به آینده کردهای سوریه و از دست دادن برگ های برنده آنها ابراز نگرانی کرد. او در این مصاحبه توضیح داد که نزدیکی دمشق و واشنگتن احتمالاً فشار سیاسی بیشتری بر اداره خودگردان شمال و شرق سوریه وارد خواهد کرد، چراکه کاهش تدریجی حضور نظامی آمریکا ادامه دارد. این وضعیت می‌تواند به تقویت موضع مخالف حکومت سوریه – که مورد حمایت ترکیه نیز هست – نسبت به هرگونه چارچوب فدرالی یا غیرمتمرکز منجر شود.
متن مصاحبه خبرگزاری کردپرس با جوزف داهر، کارشناس ارشد مسائل سوریه:
کردپرس: با توجه به خروج تدریجی نیروهای آمریکایی از شمال‌شرق سوریه، چه تهدیدات و فرصت‌هایی را برای حفظ خودگردانی و امنیت کردهای سوریه متصور هستید؟
جوزف داهر: فرآیند تدریجی و رو به تعمیق عادی‌سازی روابط بین واشنگتن و دمشق، همراه با خروج مرحله به مرحله نیروهای آمریکایی از شمال‌شرق سوریه، تهدیدهای جدی‌تری را متوجه مقامات اداره خودگردان شمال و شرق سوریه و بخش‌های بزرگی از جمعیت کرد این منطقه می‌کند. این تحولات ممکن است به تضعیف خودگردانی موجود و از بین رفتن دستاوردهای سیاسی منجر شود.
از سوی دیگر، «هیات تحریر الشام» (HTS) در پی کسب مشروعیت بین‌المللی و شناسایی رسمی است. راهبرد اصلی این گروه، قرار گرفتن در محور متحدان ایالات متحده با حمایت کشورهای منطقه مانند ترکیه، قطر و عربستان سعودی است تا از این طریق قدرت خود را در سوریه تحکیم کند. در همین راستا، حکومت جدید شکل‌گرفته نیز به دنبال نوعی عادی‌سازی روابط با اسرائیل است. "الشرع" چندین بار تأکید کرده که حکومت او تهدیدی برای اسرائیل نیست و حتی ظاهراً در دوران ترامپ، آمادگی خود را برای پیوستن به «توافق‌نامه ابراهیم» در "شرایط مناسب" اعلام کرده است.
به‌صورت رسمی، هیچ شرطی برای لغو تحریم‌های آمریکا اعلام نشده، اما شواهد حاکی از آن است که این اقدام در ازای امتیازاتی مانند برخورد با جهادی‌های خارجی در سوریه، کنترل فعالیت گروه‌های فلسطینی در داخل سوریه، و پیشبرد روند عادی‌سازی با اسرائیل صورت گرفته است.
در واقع، حکومت سوریه به رهبری HTS آماده است امتیازات زیادی به اسرائیل بدهد و تضمین‌های امنیتی ارائه دهد تا از این طریق به آمریکا نزدیک‌تر شود و پایه‌های قدرت خود را تقویت کند. الشرع وجود مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل برای کاهش تنش‌ها را تأیید کرده است. بر اساس برخی منابع، اخیراً مذاکرات مستقیمی نیز بین مقامات اسرائیلی، سوری و ترکیه‌ای در جمهوری آذربایجان انجام شده است.
در همین حال، نزدیکی دمشق و واشنگتن احتمالاً فشار سیاسی بیشتری بر اداره خودگردان شمال و شرق سوریه وارد خواهد کرد، چراکه کاهش تدریجی حضور نظامی آمریکا ادامه دارد. این وضعیت می‌تواند به تقویت موضع مخالف حکومت سوریه – که مورد حمایت ترکیه نیز هست – نسبت به هرگونه چارچوب فدرالی یا غیرمتمرکز منجر شود. آنکارا اخیراً بار دیگر مخالفت کامل خود را با هر طرحی که دولت مرکزی سوریه را تضعیف یا تمامیت ارضی آن را تهدید کند، اعلام کرده است. این اظهارات در واکنش به خواسته‌های گسترده نیروهای سیاسی کرد برای ایجاد نظامی غیرمتمرکز مطرح شده‌اند.
دمشق نیز موضع مشابهی اتخاذ کرده و این مطالبات را تهدیدی برای وحدت ملی توصیف کرده است. این مواضع پس از «کنفرانس وحدت کردها» در شهر قامشلو در اواخر آوریل که بیش از ۴۰۰ نماینده سیاسی کرد بر ایجاد یک نظام دموکراتیک و غیرمتمرکز که حقوق کردها را تضمین کند و بر لزوم گفت‌وگوی ملی برای ترسیم آینده کشور تأکید کردند، مطرح شد.
در همین چارچوب، هیات تحریر الشام نیز تلاش می‌کند خود را به‌عنوان بازیگری قابل‌اعتماد در مبارزه با تروریسم، به‌ویژه علیه داعش، معرفی کند. این اقدام نیز در راستای تحکیم رابطه‌اش با واشنگتن است.
در مجموع، تلاش برای کسب شناسایی بین‌المللی، عادی‌سازی احتمالی روابط با اسرائیل و برقراری روابط خوب با آمریکا و متحدان منطقه‌ای آن، همه در راستای تحکیم قدرت HTS و گسترش نفوذ آن در سوریه انجام می‌شود.
خبرگزاری کردپرس: آیا معتقدید که آمریکا از نظر اخلاقی یا راهبردی موظف به ادامه حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) پس از خروج نظامی است؟ اگر بله، به چه شکل؟
جوزف داهر: خیر، فکر نمی‌کنم ایالات متحده تعهد اخلاقی خاصی در این زمینه داشته باشد. سیاست آمریکا صرفاً بر اساس منافع خود تعریف می‌شود، نه ارزش‌های اخلاقی. در گذشته نیز شاهد این رویکرد بوده‌ایم؛ به‌عنوان مثال، در همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان در سال ۲۰۱۷، با وجود اتحاد نزدیک واشنگتن با بارزانی و جریان حاکم بر اربیل، آمریکا از این همه‌پرسی حمایت نکرد و حتی با حملات دولت عراق و نیروهای شیعه (با حمایت ایران و ترکیه) علیه اقلیم کردستان مخالفتی نکرد. در نتیجه، شهر کرکوک از دست رفت.
نمونه دیگر، حمله ترکیه به عفرین بود که آمریکا هیچ اقدامی برای مقابله با اشغال این منطقه یا پاکسازی قومی کردها در آن انجام نداد.
آمریکا همواره به SDF به‌عنوان ابزاری تاکتیکی برای مبارزه با داعش نگاه کرده، نه به‌عنوان متحد راهبردی یا حامی حق تعیین سرنوشت ملت کرد در سوریه یا دیگر نقاط منطقه.
از نظر راهبردی، اگر حکومت تحت رهبری HTS بتواند جایگزین SDF شود، آمریکا فشار بیشتری به نیروهای کردی وارد خواهد کرد تا به توافقی با دمشق برسند.
کردپرس: آیا مسیر قابل‌قبولی برای به رسمیت شناخته شدن حقوق فرهنگی و اداری کردها در چارچوب یک دولت واحد سوریه وجود دارد؟
جوزف داهر: تحقق این امر به توازن نیروها بستگی دارد. اگر چنین شناسایی‌ای صورت گیرد، ناشی از آن است که نیروهای سیاسی کرد توانسته‌اند موازنه‌ای به نفع خود ایجاد کنند و امتیازاتی از دمشق بگیرند. اما برای این کار، نیاز به تقویت ظرفیت‌های بدیل‌های سیاسی و همچنین توان جامعه مدنی سوریه (در معنایی فراتر از NGOها، شامل احزاب سیاسی، اتحادیه‌ها، گروه‌های فمینیستی، و سایر بازیگران اجتماعی) برای سازمان‌یابی و ایجاد نوعی قدرت از پایین جهت مقابله با حکومت‌های اقتدارگرا است.
در گذشته، SDF و اداره خودگردان می‌توانستند به حمایت آمریکا تکیه کنند. اما با کاهش این حمایت، نیاز به یک راهبرد جدید دارند. در کوتاه‌مدت، آنها همچنان توان ایستادگی دارند؛ زیرا از ظرفیت‌های نظامی بالا و انسجام سیاسی برخوردارند. اما در صورت خروج کامل آمریکا و حمله مشترک آنکارا و دمشق به شمال‌شرق سوریه، آینده کردهای سوریه با خطرات جدی روبرو خواهد شد.
از این‌رو، ضروری است که نیروهای سیاسی کرد سوریه با نیروهای دموکراتیک و پیشرو در کشور ائتلاف تشکیل دهند و برنامه‌ای برای سوریه‌ای دموکراتیک، اجتماعی و غیرمتمرکز ارائه دهند.
البته ابزارهای تقویت مشارکت از پایین، در کشوری که دچار ویرانی گسترده شده و ۹۰ درصد جمعیت آن زیر خط فقر زندگی می‌کنند، همچنان مسأله‌ای پیچیده و باز است.
کردپرس: ادغام نیروهای SDF در ارتش ملی سوریه چگونه می‌تواند بدون به خطر انداختن امنیت و نمایندگی سیاسی کردها انجام شود؟
جوزف داهر: ادغام SDF در ارتش ملی سوریه، به‌طور کلی وابسته به امکان اجرای یک دوره گذار واقعی با هدف گسترش شمول‌گرایی و دموکراسی در کشور است. ارتش کنونی بسیار انحصاری است و از ترکیب HTS، ارتش ملی سوریه و گروه‌های جهادی تشکیل شده است. دمشق نیز تمایلی به پذیرش SDF به‌عنوان یک واحد منسجم ندارد و تنها ممکن است جذب افراد را به‌صورت جداگانه بپذیرد.
کردپرس: آیا انحلال پ.ک.ک باعث نزدیکی بیشتر نیروهای کردی سوریه به غرب خواهد شد یا آنها را به دمشق سوق می‌دهد؟
جوزف داهر: همان‌طور که اشاره کردم، مواضع نیروهای کرد سوریه بیشتر به تحولات روابط آمریکا و دمشق و احتمال خروج کامل نیروهای آمریکایی از منطقه مرتبط است. همچنین افزایش تنش‌ها و حملات ترکیه علیه کردهای ترکیه می‌تواند به سیاست‌های تهاجمی‌تر آنکارا نسبت به شمال‌شرق سوریه منجر شود؛ چراکه ترکیه این منطقه را ادامه تهدید امنیتی مسئله کرد در داخل کشور می‌داند.
کردپرس: آیا تغییر وضعیت پ.ک.ک تأثیری بر دینامیک‌های داخلی SDF یا کلیت سیاست کردهای سوریه گذاشته است؟
جوزف داهر: انحلال پ.ک.ک بیشتر با تحولات سیاسی ترکیه ارتباط دارد. ژنرال مظلوم عبدی صراحتاً اعلام کرده که SDF مشمول سخنان عبدالله اوجالان درباره خلع سلاح نبوده است. کنفرانس وحدت نیروهای کرد در سوریه بیشتر به پویش‌های سیاسی داخل سوریه مرتبط است، هرچند تحولات پ.ک.ک در ترکیه و کردستان عراق و تصمیمات رهبری آنها نیز تأثیرگذارند. در این چارچوب، بارزانی از روند وحدت سیاسی کردها حمایت کرد و به نیروهای نزدیک به خود برای مشارکت در این فرآیند چراغ سبز نشان داد. آنها همگی از تمرکز قدرت در دست HTS نگران‌اند.
نظر شما