کرد پرس - حمله اخیر تنها یک رویداد جنگی یا اقدامی نظامی نیست؛ بلکه بخشی از سناریویی پیچیده با اهدافی فراتر از میدان نبرد به شمار می آید و این حمله در زمانی انجام شد که فضای بین المللی به شدت متأثر از روند مذاکرات حساس دیپلماتیک میان ایران و ایالات متحده بود و همین هم زمانی، به حمله مزبور ماهیتی سیاسی و فرامنطقه ای بخشیده است و به عبارت دیگر، این تجاوز تلاشی برای برهم زدن موازنه در معادلات امنیتی منطقه ای، به گروگان گرفتن دیپلماسی و تحمیل اراده از طریق ابزارهای جنگ طلبانه است.

نقض قواعد حقوقی و بحران کارآمدی نهادهای بین المللی

آنچه بیش از هر چیز بر نگرانی ها دامن می زند، واکنش سرد و محدود جامعه جهانی و نهادهای بین المللی به این واقعه است. در حالی که حمله به تأسیساتی صورت گرفته که تحت نظارت نهادهای حقوقی بین المللی فعالیت دارند، سکوت یا واکنش های شعاری و غیرمتعهدانه از سوی این نهادها، شکاف عمیق میان اصول اعلام شده و واقعیت های سیاسی روز را آشکار می سازد.

این وضعیت پرسش هایی جدی در خصوص کارآمدی نهادهای ناظر، ظرفیت واقعی نظام بین الملل در پیشگیری از بحران ها و قابلیت آن در حفظ امنیت و اعتماد جهانی مطرح می سازد. آیا نهادهایی که باید ضامن صلح و عدالت باشند، امروز خود به ابزاری در خدمت تفسیرهای سیاسی و قدرت های مسلط بدل شده اند؟

جنگ ترکیبی و تغییر ماهیت تهدیدات

از دیگر نکات قابل تأمل، ابعاد چندگانه عملیات اخیر است و این عملیات نه تنها در حوزه نظامی بلکه به صورت همزمان در جبهه های اطلاعاتی، سایبری، رسانه ای و دیپلماتیک دنبال شده و از جنس جنگ های ترکیبی پیچیده با اهداف چندلایه است.

در این قالب، هدف صرفاً تخریب تأسیسات یا ایجاد رعب نیست، بلکه ضربه به انسجام اجتماعی، تضعیف اعتماد عمومی و بی ثبات سازی داخلی نیز بخشی از راهبرد مهاجم تلقی می شود.

تغییر در رفتار منطقه ای و انزوای رویکردهای ماجراجویانه

نکته قابل توجه دیگر، سکوت یا فاصله گیری کشورهای منطقه ای نسبت به این اقدام است؛ رویکردی که در مقایسه با دوره های پیشین، نوعی بازنگری در سیاست های منطقه ای و فاصله گرفتن از بازی های بی قاعده بین المللی، به ویژه آن چه توسط قدرت های فرامنطقه ای چون آمریکا هدایت می شود، را نشان می دهد؛ نبود همراهی آشکار از سوی بازیگران سنتی منطقه ای با این عملیات، دلالت بر شکلی از بازتعریف منافع و مرزبندی های جدید در قبال بحران های امنیتی دارد.

در نهایت، آن چه امروز در برابر چشمان جهانیان رخ داده، نه تنها تجاوز به حاکمیت ملی یک کشور بلکه تهدیدی برای بنیان های نظم حقوقی بین المللی است. اگر حمله ای به تأسیسات تحت نظارت نهادهای قانونی بین المللی بدون تبعات حقوقی برای مهاجمان باقی بماند، باید اذعان کرد که قواعد جهانی بیش از پیش در معرض گروگان گیری از سوی قدرت هایی قرار دارند که آن ها را صرفاً در خدمت منافع خود تفسیر می کنند.

در چنین شرایطی، بازنگری در کارکرد و ساختار نهادهای بین المللی، شفاف سازی تعهدات حقوقی کشورها، و بازتعریف مفاهیم مشروعیت و پاسخگویی در نظام جهانی ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

*مجید حسینی – وکیل پایه یک دادگستری