به گزارش کردپرس، گروهی از نمایندگان حزب حاکم لیبرال‌دموکرات (LDP) ژاپن، در تاریخ ۶ ژوئن، طرحی تازه در زمینه سیاست مهاجرت را به شیگرو ایشیبا، نخست‌وزیر ارائه دادند. این طرح که عنوان آن «هدف: صفر کردن حضور مهاجر غیرقانونی در ژاپن» بود، شامل تدابیری برای مقابله با اشتغال غیرقانونی مهاجران، اقامت‌های صوری و سوءاستفاده از خدمات عمومی می‌شد. این شعار بعدها به بخشی از کارزار انتخاباتی این حزب برای انتخابات مجلس اعلا تبدیل شد.

این لحن سخت‌گیرانه در تضاد با سیاست‌های مهاجرتی اخیر دولت ژاپن است که در سال‌های گذشته پذیرای شمار بی‌سابقه‌ای از مهاجران بوده است. یکی از نتایج این سیاست‌ها، برنامه نیروی کار ماهر ویژه (SSW) بود که در سال ۲۰۱۹ برای جبران کمبود نیروی کار اجرایی شد. اما تغییر اخیر در رویکرد حزب حاکم را تا حد زیادی می‌توان در افزایش توجه عمومی به چیزی موسوم به «مسئله کردها» دانست؛ موضوعی که به نگرانی‌های مربوط به جامعه کردهای ژاپن اطلاق می‌شود. این جامعه عمدتاً در شهرهای وارابی و کاواگوچی در استان سایتاما در جنوب توکیو ساکن هستند.

از حاشیه تا مرکز توجه

کردها از دهه ۱۹۹۰ در سایتاما سکونت دارند و در بیشتر این سال‌ها بدون جلب توجه خاصی زندگی کرده‌اند. اما تنش‌ها از جولای ۲۰۲۳ ، که یک درگیری شخصی میان اعضای جامعه کرد در شهر کاواگوچی به اقدام به قتل منجر شد، بالا گرفت. پس از این واقعه، حدود ۱۰۰ نفر از اقوام طرفین درگیری مقابل بیمارستانی محلی تجمع کردند و این تجمع در نهایت باعث شد بیمارستان خدمات اورژانس خود را به طور موقت متوقف کند.

از آن زمان تاکنون، گروه‌های راست‌افراطی و تحریک‌کنندگان فضای مجازی به‌طور پیوسته کردها را هدف حملات خود قرار داده‌اند. گزارش اخیر شبکه NHK نشان می‌دهد که در دو سال منتهی به آوریل ۲۰۲۵، حدود ۲۵ میلیون پست نفرت‌پراکنانه به زبان ژاپنی علیه کردها در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است.

این حملات اکنون از دایره افراط‌گرایان فراتر رفته است. چهره‌هایی مانند تارو کونو، از سیاستمداران پرنفوذ حزب LDP، در وبلاگ شخصی خود خواستار مقابله با «پناه‌جویان دروغین» شده‌اند. در اواخر ماه مه، ایتسونوری اونودرا، رئیس کمیته سیاست‌گذاری حزب، به کاواگوچی سفر کرد و تأکید کرد که «نظم عمومی رکن اساسی همزیستی است». او همان کسی بود که رهبری تهیه طرح مهاجرتی جدید را بر عهده داشت.

چرا کردها در مرکز توجه‌اند؟

در حالی که جامعه کردهای ژاپن تنها حدود ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر جمعیت دارد — کمتر از ۰.۱٪ از کل مهاجران در ژاپن — فشار سیاسی و رسانه‌ای علیه آن‌ها کاملاً نامتناسب با اندازه واقعی‌شان است. بیشتر این کردها از جنوب شرقی ترکیه آمده و تابعیت ترکیه دارند.

در آمارهای سال ۲۰۲۳، شهروندان ترکیه‌ای (که همگی کرد نیستند) تنها ۴۴ جرم در کاواگوچی مرتکب شده‌اند. اگرچه این آمار نسبت به برخی گروه‌های مهاجر دیگر بالاتر است، اما رئیس پلیس استان سایتاما تأکید کرده که وضعیت امنیتی این منطقه «به‌طور خاص وخیم نیست».

برخی ساکنان محل به مشکلاتی نظیر سر و صدای زیاد اشاره می‌کنند، اما این مسائل باید در سطح محلی و نه ملی مدیریت شوند.

منشأ بی‌ثباتی وضعیت کردها: وضعیت مبهم مهاجرتی

بسیاری از کردها در ژاپن در وضعیت اقامت موقت یا تعلیق‌شده زندگی می‌کنند. برخی از آن‌ها در دهه ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰ با استفاده از معافیت ویزای توریستی ترکیه وارد ژاپن شده و پس از ماندن بیش از موعد، به‌طور غیرقانونی مشغول کار شدند. برخی دیگر نیز پس از ورود، به‌علت آزار و تهدید در ترکیه، درخواست پناهندگی دادند.

طبق داده‌هایی که تارو کونو از آژانس خدمات مهاجرت ژاپن (ISA) به‌دست آورده (و هنوز عمومی نشده)، حدود ۷۵٪ شهروندان ترکیه‌ای ساکن کاواگوچی در وضعیت اقامتی نامطمئن هستند. از میان ۲۲۰۶ نفر، حدود ۹۰۶ نفر ویزای اقامت موقت دارند و ۷۱۷ نفر نیز در آزادی مشروط به‌سر می‌برند — یعنی به‌طور موقت از بازداشت آزاد شده‌اند.

این افراد اغلب حق کار رسمی ندارند، به خدمات اجتماعی دسترسی ندارند، و در وضعیت ناپایدار اقتصادی به‌سر می‌برند؛ که این خود می‌تواند زمینه‌ساز بروز رفتارهای پرخطر یا حاشیه‌ای شود.

نظام پناهندگی ژاپن؛ یکی از سخت‌گیرانه‌ترین‌ها

نظام پناهندگی ژاپن ، به‌ویژه در مورد کردها به‌شدت محدودکننده است. اگرچه شماری از آن‌ها در ترکیه تحت شکنجه یا تهدید بوده‌اند، تنها یک کرد تاکنون موفق به دریافت وضعیت پناهندگی در ژاپن شده است — آن هم پس از چندین بار اعتراض و با وجود نشانه‌های آشکار آسیب‌های جسمی.

روابط دوستانه ژاپن و ترکیه نیز احتمالاً در تداوم این رویکرد سخت‌گیرانه نقش دارد. برای نمونه، در سال ۲۰۰۴، مقام‌های مهاجرتی ژاپن — گاه در همراهی با نظامیان ترکیه — به جنوب شرق ترکیه سفر کردند تا صحت ادعاهای پناه‌جویان کرد را بررسی کنند؛ ادعاهایی که بعدا رد شد.

راه‌حل چیست؟

با توجه به تغییرات سیاسی اخیر، از جمله اعلام خلع سلاح پ‌ک‌ک به دستور عبدالله اوجالان، و وضعیت فعلی منطقه، پذیرش پناهندگی برای کردهای جدید در ژاپن دشوار شده است. بسیاری از کردها دهه‌هاست در ژاپن زندگی می‌کنند، زبان این کشور را آموخته‌اند، خانواده تشکیل داده‌اند و در جامعه ادغام شده‌اند.

اخراج آن‌ها اکنون هم غیرواقع‌گرایانه است و هم از نظر اجرایی دشوار. در حالی که ژاپن فرآیند عفو مهاجران ندارد و در فضای سیاسی کنونی نیز بعید است چنین روندی ایجاد شود، یک راه‌حل عمل‌گرایانه می‌تواند اتخاذ برنامه‌ای یک‌باره برای ادغام مهاجران کرد با سابقه اقامت طولانی در نظام مهاجرت کاری ژاپن باشد — به‌ویژه در قالب برنامه SSW که برای جذب نیروی کار ماهر طراحی شده است.

کردها می‌توانند با مهارت زبانی، آشنایی فرهنگی و تجربه زندگی در ژاپن، به اقتصاد این کشور که به‌شدت نیازمند نیروی کار است، کمک کنند. برای مهاجران جدید که دلایل پناهندگی‌شان ضعیف است، روند سریع‌تر تصمیم‌گیری می‌تواند به اخراج منجر شود، اما هم‌زمان ژاپن باید مسیرهای قانونی برای مهاجرت کاری از ترکیه، به‌ویژه جنوب‌شرقی آن، باز کند — مشابه آنچه با کشورهای جنوب و جنوب‌شرق آسیا انجام داده است.

پرهیز از مهاجرت غیرقانونی تنها زمانی ممکن است که گزینه قانونی قابل‌قبولی وجود داشته باشد. سیاست‌گذاران ژاپن باید راه‌حل‌های واقع‌گرایانه را جایگزین تیترهای جنجالی و سیاست‌زدگی کنند.

منبع: مجله دیپلمات