به گزارش کردپرس، تنش‌ها در اقلیم کردستان، در پی بازداشت لاهور شیخ جنگی، رهبر پیشین مشترک اتحادیه میهنی کردستان (PUK)، و دو برادرش، و به دنبال آن درگیری‌های مسلحانه در سلیمانیه عراق به نقطه انفجار رسید.
این رویارویی چهار ساعته که به کشته و زخمی شدن چندین نفر انجامید، نقطه اوج سال‌ها کشمکش قدرت درون اتحادیه میهنی به شمار می‌رود که ریشه‌های آن به بحران رهبری پس از درگذشت جلال طالبانی، بنیانگذار حزب، بازمی‌گردد.
ریشه‌های تاریخی بحران کنونی
بحران کنونی به سال ۲۰۱۷ ؛ پس از درگذشت جلال طالبانی، رئیس‌جمهور فقید عراق و بنیانگذار اتحادیه میهنی کردستان بازمی‌گردد. مرگ او خلأیی در رهبری به وجود آورد که حزب تاکنون نتوانسته به شکلی مؤثر آن را پر کند.
اگرچه کوسرت رسول به عنوان رئیس موقت منصوب شد، اما بیماری و ناتوانی او در تثبیت اقتدار، اتحادیه را در برابر شکاف‌های داخلی آسیب‌پذیر ساخت و گروه‌های مختلف برای کسب قدرت به رقابت پرداختند.
در این فضای بی‌ثباتی، لاهور طالبانی (شیخ جنگی) به یکی از چهره‌های محوری تبدیل شد. او به عنوان برادرزاده جلال طالبانی، فرماندهی نیروهای ضدتروریسم و سازمان اطلاعاتی «زانیاری» را در اختیار گرفت و همین امر به او نفوذی قابل‌توجه در حزب بخشید.
در مقابل، بافل و قباد طالبانی، فرزندان رئیس‌جمهور فقید، آمادگی کافی برای ایفای نقش رهبری نداشتند.
تجربه شکست‌خورده رهبری مشترک
پس از مذاکرات طولانی در سال ۲۰۲۰، لاهور و بافل طالبانی به عنوان رؤسای مشترک اتحادیه انتخاب شدند. این تصمیم بیشتر جنبه عملی داشت، چرا که هیچ‌کدام از آنها به‌تنهایی قدرت کافی برای رهبری حزب نداشتند.
لاهور از محبوبیت بیشتری در میان اعضا برخوردار بود و ابزارهای امنیتی کلیدی را کنترل می‌کرد، در حالی که بافل نفوذ نمادین به عنوان فرزند جلال طالبانی را دارا بود.
با این حال، این نوع رهبری مشترک به‌سرعت به رقابتی شدید بدل شد. هر یک تلاش داشتند بر دیگری غلبه کنند؛ رقابتی که ریشه در جاه‌طلبی‌های سیاسی و تنش‌های دیرینه خانوادگی داشت. اختلاف در راهبرد منطقه‌ای، به‌ویژه در قبال حزب دموکرات کردستان (KDP)، این شکاف را عمیق‌تر کرد.
کودتای ۲۰۲۱ و پیامدهای آن
در سال ۲۰۲۱، بافل طالبانی در اقدامی که عملاً کودتایی بدون خون‌ریزی بود، لاهور را از قدرت کنار زد. این عملیات با بازداشت نزدیکان لاهور و صدور دستورات رسمی قباد طالبانی برای عزل او از مسئولیت‌هایش در دستگاه اطلاعاتی و نیروهای ضدترور همراه شد.
افول لاهور تا حدی ناشی از عملکرد خود او بود. قدرت‌گیری بیش از حد وی موجب اتحاد محافظه‌کاران اتحادیه حول محور بافل شد؛ اتحادی که بیشتر بر اساس مخالفت با لاهور شکل گرفت تا حمایت واقعی از بافل. همچنین تاکتیک‌های خشن لاهور و برادرانش علیه مخالفان، خشم زیادی در صفوف حزب برانگیخته بود.
پس از برکناری، لاهور تلاش کرد با اقدامات حقوقی و سیاسی نفوذ خود را حفظ کند. او در نهایت از اتحادیه میهنی جدا شد و حزب جدیدی به نام «جبهه خلق» تأسیس کرد. همچنین شبکه تلویزیونی Zoom News و نیروی شبه‌نظامی «عقرب» متشکل از چند صد نفر را برای حفاظت از مقر خود ایجاد کرد.
تشدید تنش‌ها و عملیات نظامی اخیر
بهانه فوری سرکوب کنونی زمانی شکل گرفت که بافل طالبانی حدود سه ماه پیش به آمریکا سفر کرده بود. او مدعی شد که در سلیمانیه تحرکاتی برای کودتا جریان دارد و مستقیماً لاهور را مسئول این نقشه دانست، هرچند مدرکی در این‌باره ارائه نشد.
عملیات نظامی با حضور گسترده نیروهای اتحادیه از جمله ضدتروریسم، یگان‌های کوماندو و آسایش در اطراف اقامتگاه لاهور آغاز شد. تانک‌ها، خمپاره‌ها و آرپی‌جی‌ها در این حمله به کار رفتند و آن را بیشتر شبیه به یک محاصره نظامی کرد تا بازداشت عادی.
پس از ساعت‌ها درگیری، لاهور و برادرانش پولا و آسو همراه با حدود ۱۰۰ تا ۲۰۰ نفر دیگر بازداشت شدند.
این سرکوب فراتر از حلقه نزدیکان لاهور رفت و شامل بازداشت شاسوار عبدالواحد، رهبر جنبش نسل نو ــ بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون اقلیم ــ نیز شد. مجموعاً حزب جدید لاهور و جنبش نسل نو حدود ۱۷ درصد کرسی‌های پارلمان کردستان عراق را در اختیار داشتند.
پیامدهای منطقه‌ای و نقش ترکیه
این بحران پیامدهای مهمی برای صحنه سیاسی اقلیم کردستان دارد. بسیاری ناظران اکنون رهبری مسرور بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم را برای آینده کردهای عراق حیاتی می‌دانند. دولت او اصلاحات گسترده‌ای در حوزه اشتغال، توسعه، آموزش و مشارکت زنان در نیروی کار آغاز کرده است.
بی‌ثباتی کنونی کردهای عراق را در میانه فشارهای سیاسی داخلی و خارجی قرار داده و اهمیت ثبات نهادی و رهبری واحد را برجسته کرده است.
ترکیه در این میان موضع سنتی خود مبنی بر دعوت به خویشتن‌داری و حفظ صلح و ثبات را تکرار کرده است. با این حال، تحولات اخیر در عراق ایجاب می‌کند آنکارا راهبردهای خود را بازنگری کند.
موضوع کرکوک نیز اهمیت ویژه‌ای یافته و انتظار می‌رود در روزهای آینده درخصوص تشکیل شورای شهر کرکوک و مشارکت ترکمن‌ها چالش‌های تازه‌ای پدید آید.
پیامدها برای تکثر سیاسی
درگیری مسلحانه در سلیمانیه نتیجه سال‌ها جناح‌گرایی حل‌نشده در اتحادیه میهنی است. خلأ رهبری پس از مرگ طالبانی، تجربه شکست‌خورده رهبری مشترک و تلاش‌های لاهور برای بازیابی نفوذ، همگی به این نقطه منتهی شده‌اند.
با در دست گرفتن کامل قدرت از سوی بافل و سرکوب رقبای داخلی، سلیمانیه در حال فاصله گرفتن از سنت تکثرگرایی سیاسی خود است. این امر تغییری چشمگیر در شهری به شمار می‌رود که همواره فضایی بازتر برای فعالیت سیاسی داشته و اکنون پرسش‌هایی جدی درباره آینده حکمرانی دموکراتیک در اقلیم کردستان عراق برانگیخته است.
این بازداشت‌ها نشانه‌ای روشن از کاهش آزادی‌های سیاسی در منطقه‌ای است که پیش‌تر به عنوان آزادترین بخش اقلیم شناخته می‌شد. هنوز مشخص نیست این رویکرد به ثبات بیشتر خواهد انجامید یا صرفاً به تقویت سرکوب سیاسی منجر خواهد شد، اما به‌وضوح صحنه سیاسی شمال عراق به سمت مرحله‌ای محدودکننده‌تر در حرکت است.
منبع: ترکی تودی
نظر شما