به گزارش کردپرس، به نظر می‌رسد سوریه‌ای که سال‌ها درگیر جنگ بوده، دوباره در آستانه فروپاشی قرار گرفته است. گروه‌های مختلف شورشی، که تنها وجه اشتراکشان دشمنی با بشار اسد، رئیس‌جمهور برکنار شده، بود، اکنون یکدیگر را نه به چشم متحد، بلکه از پشت دوربین سلاح می‌نگرند.
احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه، که در دسامبر 2024 کنترل پایتخت دمشق را به دست گرفت، جاه‌طلبی ایجاد وحدت ملی داشت. اما او مسیر اشتباهی در پیش گرفته و با جانبداری و تمرکز قدرت در دستان خود، شکاف‌ها را عمیق‌تر کرده است. با وجود این تلاش‌ها، گروه‌های مسلح همچنان یکدیگر – و غیرنظامیان – را هدف قرار می‌دهند.
الشرع تلاش می کند این گروه‌ها را در یک ارتش واحد گرد آورد، اما گفت‌وگوها با یکی از بزرگ‌ترین جناح‌ها، یعنی نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF) به رهبری کردها، شکست خورده است. نیروهای دموکراتیک سوریه ۳۰ حدود درصد از خاک سوریه – عمدتاً در شمال‌شرق – را در کنترل دارد. دمشق به این بخش از کشور به شدت نیازمند است؛ چرا که میادین نفتی کلیدی در آن قرار دارند و همچنین زندان‌ها و اردوگاه‌هایی که هزاران جنگجوی داعش و خانواده‌هایشان در آن‌ها نگهداری می‌شوند. هیچ‌کس نمی‌خواهد شاهد آزادی این افراد باشد.
توافق ۱۰ مارس میان دولت الشرع و کردها منجر به تبادل زندانیان و خروج برخی نیروها شد، اما ادغام گسترده‌تر نیروها ناکام ماند. کنفرانس پاریس که قرار بود روند گفت‌وگوها را احیا کند، در ۹ اوت لغو شد. مقصر اصلی نیز دولت الشرع بود که از انجام تعهدات خود سر باز زد.
از زمان توافق مارس، الشرع با یک قانون اساسی موقت، کنترل همه ارکان حکومت را به دست گرفته، بی‌آنکه با کردها مشورت کند یا مطالبات آنان درباره حقوق فرهنگی و مشارکت سیاسی را مورد توجه قرار دهد. او همچنین دغدغه‌های امنیتی اصلی کردها از جمله تهدید ترکیه و حتی تهدید از جانب عناصر ارتش رسمی سوریه را نادیده گرفته است.
ترکیه یگان‌های مدافع خلق (YPG) – بخش اصلی SDF – را شاخه‌ای از حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند. آنکارا پ.ک.ک را سازمانی تروریستی معرفی کرده و اعلام کرده حضور آن در مرزهایش را تحمل نخواهد کرد. در داخل سوریه، کردها از ارتش الشرع هراس دارند؛ چرا که برخی عناصر این ارتش در کشتار غیرنظامیان، از جمله اعضای اقلیت‌هایی همچون علوی‌ها و دروزی‌ها، دست داشته‌اند.
یک مقام کُرد ترکیه به نام مراد کاراییلان تصریح کرده است:
«سلاح‌های SDF تضمینی برای تامین امنیت همه اقوام در سوریه و برای جلوگیری از تکرار فجایع ساحل و السویداء است.»
اکنون کردها خواستار «اختیارات اداری و امنیتی در شمال‌شرق سوریه و کنترل کامل محلی بر این مناطق» هستند. علاوه بر آن، SDF می‌خواهد ساختار نظامی و استقلال خود را حفظ کند، حتی در صورت ادغام ۱۰۰ هزار جنگجویش در نیروهای مسلح جدید سوریه. این نیرو مایل است تحت نام نیروهای دموکراتیک سوریه باقی بماند و تنها در مناطق تحت کنترلش در شمال‌شرق فعالیت کند.
اما الشرع تمام این مطالبات را رد کرده و تأکید می‌کند شمال‌شرق باید زیر نظر دولت مرکزی باشد و SDF نیز تنها به صورت انفرادی در ارتش ادغام شود، نه به‌عنوان یک بلوک نظامی مستقل. در مقابل، او اجازه داده است که شبه‌نظامیان سنی به‌صورت یکپارچه به ارتش بپیوندند، حتی تا جایی پیش رفته که به «حزب اسلامی ترکستان» وابسته به القاعده – یک گروه مسلح اویغور – اجازه داده است به‌صورت یکپارچه در ارتش ادغام شود.
ادغام SDF به‌صورت یک بلوک منسجم برای الشرع دشوار است، زیرا موقعیت او به‌شدت متزلزل است. او نمی‌خواهد نیروی مسلحی قدرتمند و مستقل در سوریه فعالیت کند. علاوه بر این، هر امتیازی که به کردها بدهد، احتمالاً باید به علوی‌ها، دروزی‌ها و دیگر اقلیت‌ها نیز بدهد. هرچه امتیازات بیشتری بدهد، آسیب‌پذیری سیاسی او بیشتر خواهد شد.
مخالفت الشرع با معامله با کردها، با فشار ترکیه نیز تقویت می‌شود؛ کشوری که نفوذ زیادی در دمشق دارد و همچنان از طریق نیروهای نیابتی در ارتش سوریه حضور دارد. ترک‌ها فشار می‌آورند که الشرع هیچ امتیازی به کردها ندهد. به گفته سه مقام منطقه‌ای، دمشق اندکی پس از سفر هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه کنفرانس پاریس را لغو کرد. این مقامات گفتند آنکارا از کنار گذاشته شدن خود در مذاکرات خشمگین است و بیم دارد که در صورت مذاکره مستقیم میان کردها و دولت سوریه، نفوذ خود را از دست بدهد.
اگر ترکیه همچنان به فشار بر الشرع ادامه دهد، دمشق و کردها ناگزیر به برخورد مستقیم خواهند شد. آنکارا مدت‌هاست که SDF را تهدیدی برای وحدت سوریه می‌داند و بارها هشدار داده که اگر «هر گروهی گام‌هایی در راستای تقسیم سوریه بردارد»، مداخله نظامی خواهد کرد.
خوشبختانه تاکنون هیچ‌یک از طرفین اصلی یعنی دولت سوریه یا کردها تهدید به اقدام نظامی گسترده نکرده‌اند. با این حال، SDF گزارش داده که میان ۲ تا ۴ اوت درگیری‌هایی میان نیروهای دولتی و شبه‌نظامیان کُرد رخ داده که چندین کشته برجای گذاشته است.
تهدیدات ترکیه برای مداخله در سوریه، چالشی جدی برای وحدت دولت شکننده سوریه محسوب می‌شود. ایالات متحده باید ترکیه را از به‌کار بردن لحن تحریک‌آمیز و جلوگیری از مذاکرات میان دولت سوریه و SDF بازدارد. آمریکا همچنین باید بر آنکارا فشار بیاورد تا تلاش‌هایش برای شعله‌ور کردن دوباره جنگ با SDF را متوقف کند، چرا که چنین مسیری تنها به ویرانی و بی‌ثباتی بیشتر در سوریه منجر خواهد شد.
در عین حال، واشنگتن باید رویکردی متوازن اتخاذ کند؛ از یک‌سو دمشق را ترغیب کند که مسیر سیاسی خود را بازبینی کرده و نگرانی‌های کردها درباره تمرکز قدرت در دستان الشرع را به رسمیت بشناسد.
مجله نشنال اینترست
نظر شما